Wystawa „Awangarda i państwo” odpowie na pytania poprzez ukazanie związków łączących ruchy awangardowe z burzliwymi przemianami politycznymi w XX wieku. W centrum zainteresowania tej ekspozycji – będącej jedną z największych, pod względem ilości prezentowanych prac, w całej historii Muzeum Sztuki.

Wystawa obejmie okres od pierwszej wojny światowej aż do początku lat 80. XX wieku. Pozwoli to ukazać, jak na przemiany ruchów awangardowych w Polsce – od ekspresjonizmu i formizmu drugiej dekady XX wieku, po neoawangardę oraz „postawangardę” lat 70. i 80.

Nałożyło się istnienie dwóch państwowości o różnym zasięgu terytorialnym, różnym ustroju i różnym składzie etnicznym ludności.

Wpływy zdobyte przez ruchy awangardowe w latach 20. były rozległe i rozciągały się pomiędzy Kijowem, Berlinem, Moskwą i Paryżem. W latach 30. skurczyły się one zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie, a na plan pierwszy w sztuce wysunęły się wewnętrzne problemy krajów. W Polsce: kryzys gospodarczy, ograniczenie demokracji, problemy mniejszości narodowych, działalność związków zawodowych i stowarzyszeń.

El Lissitzky, Kompozycja, 1918 – 1920, olej na płótnie, Narodowe Muzeum Sztuki Ukrainy, Kijów

Na tym tle, w postawach artystów awangardowych już od lat 20. dostrzegamy fascynację bardzo różnymi koncepcjami państwa: od narodowego, przez państwo światowego proletariatu po anarchistyczne koncepcje antypaństwowe.

Po II wojnie, długi okres PRL-u, oprócz przesunięcia granic, także w świecie artystycznym – przyniósł nowe. Zrodzone przez ewoluującą sytuację polityczną, postawy artystów: kompromisowość, milczenie, bezpieczną „autonomię sztuki abstrakcyjnej”, awangardowy rewizjonizm, czy też – wreszcie – nihilistyczną negację.

Wystawa zaprezentuje ten zmieniający się stosunek twórców awangardy do państwa w okresie II Rzeczypospolitej i PRL-u. Przyjęty zakres czasowy pozwoli śledzić i porównywać przemieszczanie się znaczeń w ramach takich wątków, jak zaangażowanie społeczne i lewicowość, suwerenność i niepodległość, wolność sztuki i sytuacja materialna artysty, a w końcu sposób uhistoryczniania przedwojennej awangardy ze względu na funkcjonowanie sztuki w okresie PRL-u.

Kuratorka Dorota Monkiewicz, wraz z zespołem, wypełni wszystkie przestrzenie ekspozycyjne ms1 ponad sześciuset pracami artystek i artystów, pochodzącymi z polskich i zagranicznych zbiorów.

Galeria Sztuki Najnowszej, Przyłączcie się do naszego protestu przeciwko produkcji bomby neutronowej 1977, CC Lech Mrożek

Dofinansowano ze środków MKiDN w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021.

Na odwiedzających czekają dzieła takich twórców kolejnych pokoleń awangardy jak m.in.:

• Kazimierz Malewicz,
• El Lissitzky,
• Władysław Strzemiński,
• Alexander Archipenko,
• Henryk Stażewski,
• Stefan i Franciszka Themersonowie,
• Margarete Kubicka,
• Tadeusz Kantor,
• Ewa Partum,
• Józef Robakowski,
• Maria Jarema,
• Zbigniew Libera,
• duet KwieKulik (Zofia Kulik i Przemysław Kwiek),
• Zbigniew Warpechowski,
• Natalia LL czy grupa artystyczna Łódź Kaliska.